Jakie warunki powinien spełniać publiczny plac zabaw? Wszystko o przepisach i normach.

Normy europejskie dotyczące placów zabaw to EN 1176 oraz EN 1177, a ich polskie odpowiedniki to PN-EN 1176 i PN-EN 1177. Zostały one po raz pierwszy opublikowane w 1998 roku i w dużej mierze oparte są na normie brytyjskiej oraz niemieckiej. Norma PN-EN 1176 składa się z dziewięciu części. Dotyczy ona wszystkich placów zabaw oraz urządzeń znajdujących się na tych placach, jak również innych elementów, które nie służą do zabawy.  

Natomiast norma PN-EN 1177 dotyczy wszystkich nawierzchni amortyzujących upadek podczas zabawy na placu zabaw.  

Założeniem norm jest bezpieczny plac zabaw i bezpieczeństwo dzieci z niego korzystających. Poniżej przybliżymy dokładne wymagania dotyczące placów zabaw zawarte w normach oraz wytyczne regulujące stan nawierzchni placów zabaw. Naszym zdaniem budowa placów zabaw do użytku publicznego powinna zaczynać się od zapoznania z tymi przepisami. Skorzystają na tym zarówno użytkownicy placów zabaw jak i administratorzy oraz budowniczowie placów zabaw

Projektowanie placów zabaw - co obejmują normy EN 1176 i EN 1177?

Pełny zakres normy PN-EN 1176 obejmuje następujące części:

• PN-EN 1176-1:2017-12 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 1: Ogólne wymagania bezpieczeństwa i metody badań.
• PN-EN 1176-2+AC:2020-01 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 2: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań huśtawek.
• PN-EN 1176-3:2017-12 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 3: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań zjeżdżalni.
• PN-EN 1176-4+AC:2019-03 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 4: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań kolejek linowych.
• PN-EN 1176-5:2020-03 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 5: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań karuzel.
• PN-EN 1176-6+AC:2019-03 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 6: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań urządzeń kołyszących.
• PN-EN 1176-7:2020-09 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 7: Wytyczne dotyczące instalowania, kontroli, konserwacji i eksploatacji.
• PN-EN 1176-10:2009 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 10: Dodatkowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań całkowicie obudowanych urządzeń do zabawy.
• PN-EN 1176-11:2014-11 Wyposażenie placów zabaw i nawierzchnie. Część 11: Dodatkowe szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i metody badań dotyczące sieci przestrzennej.

Jeśli natomiast chodzi o metodę badań nawierzchni to wszystkie zagadnienia z tej dziedziny określa norma PN-EN 1177+AC:2019-04 „Nawierzchnie placów zabaw amortyzujące upadki. Metody wyznaczania amortyzacji uderzenia”.

Szczegółowe zalecenia regulujące wymogi i zasady bezpieczeństwa zgodnych z normą PN-EN 1176 

Poniższe ogólne wytyczne dotyczące wymagań bezpieczeństwa odnoszą się do wszystkich urządzeń na publiczny plac zabaw. Należy jednak pamiętać, że lista ta nie jest wyczerpująca, a dla pełniejszego obrazu zaleca się zapoznanie z pełną treścią normy. Dodatkowo, warto zaznaczyć, że dla poszczególnych urządzeń na placu zabaw (np. huśtawek, zjeżdżalni, karuzel) istnieją – oprócz wymienionych poniżej dodatkowe, bardziej szczegółowe wymagania regulujące bezpieczeństwo placów zabaw, które określają szczegółowe części normy.

Ogólne wymagania i standardy bezpieczeństwa

• Urządzenia wielofunkcyjne (np. huśtawki i karuzele) powinny być sprawdzone pod kątem bezpieczeństwa uwzględniającego wszystkie oferowane funkcje. 
• Wielkość urządzeń oraz trudność zabawy powinny być dostosowane do wieku dzieci, które będą z nich korzystać. 
• Ryzyko związane z urządzeniami powinno być zawsze oczywiste i łatwe do zauważenia. 
• Woda (deszcz) nie powinna gromadzić się na urządzeniach, chyba że projekt urządzenia przewiduje taki stan.
• Urządzenia muszą być dostępne dla osób dorosłych.
• Sprzęt zamknięty, jak tunele o długości większej niż 2 metry, powinien mieć co najmniej dwa wejścia, umożliwiające ewakuację.
• Plac zabaw musi posiadać tablicę informacyjną z danymi osoby odpowiedzialnej za utrzymanie terenu. Zaleca się również umieszczenie na niej adresu placu zabaw oraz numerów telefonów do służb ratunkowych. W pobliżu placu powinna znajdować się budka telefoniczna, by łatwiej było wezwać pomoc.
• Urządzenia wbudowane w nawierzchnię muszą być oznaczone przez producenta widocznym oznaczeniem poziomu podstawowego, co ułatwia kontrolę stabilności urządzenia oraz odpowiednią konserwację nawierzchni.
• Każde urządzenie powinno być oznakowane nazwą i adresem producenta, numerem seryjnym oraz datą i numerem normy, która określa jego zgodność z wymaganiami.

Ochrona przed zakleszczeniami i uderzeniami

• Podczas doboru materiałów i urządzeń należy uwzględnić możliwość zmiany ich rozmiaru, kształtu lub położenia w trakcie użytkowania.
• Należy unikać otworów w kształcie litery „V” skierowanych ku dołowi pod kątem mniejszym niż 60°. 
• Tunele muszą spełniać wymagania punktu 4.2.7.4 normy PN-EN 1176-1, aby zapobiec zakleszczeniu dziecka. 
• Otwory, które znajdują się powyżej 600 mm nad ziemią (w tym ogrodzenia placu zabaw) i są łatwo dostępne dla dzieci, nie mogą przejść testów określonych w normie.
• Otwory w kształcie litery „V” w obszarze wolnym lub tuż przed nim (np. przy huśtaniu się) powinny być zaprojektowane w sposób, który uniemożliwi pochwycenie włosów lub odzieży.
• Wystające elementy urządzeń muszą być tak zaprojektowane, aby nie powodować zakleszczenia włosów lub odzieży.
• Zjeżdżalnie, ślizgi strażackie i daszki dostępne dla użytkowników muszą przejść testy na zakleszczenie odzieży, zgodnie z normą PN-EN 1176-1.
• Na powierzchni, po której dzieci chodzą lub biegają, nie mogą występować szczeliny większe niż 30 mm, które mogłyby zakleszczyć stopę (z wyjątkiem powierzchni pochylonych pod kątem większym niż 45°). 
• Otwory, które mogą zmienić swój kształt lub rozmiar w czasie zabawy, muszą mieć minimalną średnicę 12 mm, co zapobiegnie zakleszczeniu palców.
• Szczeliny w obrębie wolnej przestrzeni lub otwory, których dolna granica znajduje się powyżej 1 m nad ziemią, powinny mieć średnicę mniejszą niż 9 mm lub większą niż 23 mm.
• Liny zamocowane na jednym końcu nie mogą tworzyć pętli, które mogłyby pochwycić użytkownika.
• Liny zamocowane na obu końcach nie mogą tworzyć pętli, które nie przejdą odpowiednich testów przy użyciu próbników badawczych.
• Liny, które są połączone z innymi urządzeniami, nie mogą stanowić zagrożenia zakleszczenia. 
• - Należy zachować odpowiednie odległości między ruchomymi częściami urządzeń lub między częściami stałymi, a ruchomymi, aby zapobiec zmiażdżeniu palców lub kończyn.
• Urządzenia, które powodują zwiększenie siły upadku (np. huśtawki, zjeżdżalnie, karuzele), muszą spełniać dodatkowe wymagania bezpieczeństwa.
• Przedmioty ważące ponad 25 kg, które zwisają nad użytkownikami, muszą być zawieszone co najmniej 40 cm nad powierzchnią i co najmniej 23 cm od innych urządzeń (z wyjątkiem huśtawek).
• Przestrzenie w mostkach między częściami zamocowanymi na sztywno, a ruchomymi nie powinny być nigdy mniejsze niż 23 cm, nawet podczas ich wychylenia.

Ochrona przed upadkami podczas eksploatacji placów zabaw

• Tam, gdzie to możliwe urządzenia powinny być wyposażone w barierki i uchwyty
• Barierki na podestach i podjazdach powinny zaczynać się od najniższego miejsca.
• Do wysokości 60 cm nad ziemią nie ma wymogu stosowania barierek ani osłon.
• Urządzenia powyżej 60 cm powinny mieć barierki oraz nawierzchnie placów zabaw amortyzujące upadki.
• Przy wysokości upadku poniżej 1 m, barierki nie są wymagane, ale odpowiednia nawierzchnia jest konieczna. 
• Dla wysokości upadku od 1 do 2 metrów wymagane są barierki i bezpieczna nawierzchnia.
• Dla urządzeń, gdzie wysokość upadku przekracza 2 metry, konieczne są barierki i amortyzująca nawierzchnia.
• Poręcze muszą być zamontowane na wysokości 60-85 cm, a ich średnica nie powinna przekraczać 60 mm.
• Osłony powinny otaczać platformę, z wyjątkiem miejsca wejścia, a szerokość wejść nie powinna przekraczać 50 cm.
• Barierki na urządzeniach dostępnych dla dzieci powinny być co najmniej 70 cm nad powierzchnią, otaczając całą platformę, z wyjątkiem miejsca wejścia.
• Nie należy stosować poziomych listew, które mogą służyć jako stopnie do wspinania.
• Elementy do chwytania powinny mieć średnicę od 16 mm do 45 mm, a nieprzeznaczone do podtrzymywania ciała nie większą niż 60 mm.
• Drabinki i stopnie powinny być stabilne, z równymi odległościami między nimi i wypoziomowane. 
• Schody na wysokości do 1 m mogą mieć osłony zamiast barierek, a przestrzeń pod osłoną powinna być mniejsza niż 60 cm.
• Schody na wysokości ponad 2 m powinny mieć platformę pośrednią, umożliwiającą bezpieczne przejście.
• Pochylnie powinny mieć stałe nachylenie do 38° i być wyposażone w barierki, poręcze lub osłony.
• Liny zamocowane jednym końcem powinny mieć średnicę 25-45 mm, a zamocowane po obu końcach 16-45 mm.
• Nawierzchnie sypkie powinny być uzupełniane, zwracając uwagę na zagłębienia w miejscach intensywnego użytkowania.
• Uszkodzone nawierzchnie syntetyczne należy niezwłocznie naprawić.   

Ochrona przed kolizjami - bierne bezpieczeństwo na placach zabaw

• Obszar wolny (przestrzeń, którą zajmuje dziecko w trakcie zabawy) nie powinien pokrywać się z innymi strefami ani obszarem upadku.
• W obszarze wolnym nie mogą być przeszkody, w które dziecko może uderzyć, ale dozwolone są elementy, które podnoszą użytkownika.
• Ścieżki nie mogą przebiegać przez obszar wolny.
• Liny podwieszane 1-2 m muszą być oddalone o 600 mm od innych urządzeń, 900 mm od urządzeń kołyszących (w tym także innych lin). Liny 2-4 m powinny być oddalone o co najmniej 1 m od innych urządzeń.
• Wysokość swobodnego upadku nie może przekroczyć 3 m.
• W obszarze upadku nie mogą znajdować się przeszkody (z wyjątkiem określonych wyjątków).
• Platformy powyżej 1 m muszą mieć bezpieczną nawierzchnię w obszarze upadku.
• Twarde nawierzchnie można stosować tylko dla upadku z wysokości do 600 mm, dla wyższych urządzeń wymagana jest nawierzchnia amortyzująca.
• Nawierzchnia trawiasta jest dopuszczalna na placach zabaw dla wysokości upadku do 1 m.
• Równoważnie (powyżej 25 kg) muszą być umieszczone na wysokości co najmniej 400 mm, z ograniczeniem ruchu do 100 mm i oddalone od elementów podtrzymujących o minimum 230 mm.

Ochrona przed nieodpowiednim wykończeniem lub wadami w konstrukcji. 

• Materiały użyte w konstrukcji muszą być zgodne z normami i odporne na warunki atmosferyczne.
• Powierzchnie urządzeń nie mogą uwalniać toksyn.
• Na nawierzchniach nie należy stosować materiałów odblaskowych.
• Konieczne jest przestrzeganie przepisów budowlanych.
• Drewniane elementy powinny być zabezpieczone przed butwieniem. Tylko drewno, które nie łamie się ani nie kruszy, jest dopuszczalne.
• Elementy metalowe muszą być chronione przed korozją za pomocą nietoksycznych powłok antykorozyjnych.
• Tworzywa laminowane w zjeżdżalniach powinny być odpowiednio hartowane, aby zapobiec kontaktowi z włóknem szklanym po użytkowaniu.
• Niedozwolone są substancje niebezpieczne, takie jak azbest, ołów, formaldehyd, smary, smoła, karbolineum i polichlorek dwufenylu.
• Wszystkie materiały w urządzeniach nie mogą łuszczyć się ani odpryskiwać.
• Nie dopuszcza się wystających gwoździ, nitów, śrub, nakrętek, ostrych końcówek drutów lub lin. Chropowate powierzchnie nie mogą stanowić zagrożenia.
• Narożniki i krawędzie muszą być zaokrąglone o minimalnym promieniu 3 mm.
• Połączenia muszą być zabezpieczone przed rozłączeniem i luzowaniem, np. przez wysychanie drewnianych elementów.
• Elementy, które szybko się zużywają, powinny być łatwe do wymiany i zabezpieczone przed samodzielnym demontażem.
• Liny stalowe nie mogą być naciągnięte i muszą być chronione przed korozją.
• Łańcuchy muszą spełniać wymagania ISO 1834, z maksymalnym rozmiarem otworów 8,6 mm, wyjątkiem są złącza, gdzie otwory mogą mieć rozmiar od 8,6 mm do 12 mm.
• Fundamenty muszą spełniać wymogi normy PN-EN 1176-1, w tym odpowiednią wysokość cokołów (od 200 mm do 400 mm poniżej powierzchni zabawy).

Zatem norma określa wymagania mające na celu ochronę dzieci przed zagrożeniami, których nie są w stanie przewidzieć, korzystając z urządzeń na placu zabaw w sposób zgodny z ich przeznaczeniem lub w sposób, który można racjonalnie przewidzieć.

Odpowiedzialność właściciela, administratora, wykonawcy placu zabaw za nieprzestrzeganie norm

Kluczowym założeniem jest to, że normy stanowią dla administratorów placów zabaw narzędzie do określenia zasad bezpiecznej zabawy dla dzieci, a nie powinny być traktowane jako lista zakazów dotyczących tego, czego dzieciom nie wolno. Zastosowanie normy nie zwalnia jednak zarządcy placu zabaw z ciągłej troski o bezpieczeństwo i minimalizowania ryzyka związanego z użytkowaniem placu.

Niestosowanie się do normy PN-EN 1176 niesie za sobą poważne konsekwencje prawne, które mogą obejmować zarówno odpowiedzialność cywilną jak i karną. Oto główne konsekwencje prawne, które mogą dotyczyć właścicieli placów zabaw oraz firm zajmujących się produkcją, montażem lub konserwacją urządzeń.

Odpowiedzialność cywilna

Odszkodowania za wypadki: w przypadku wypadku, który nastąpił na urządzeniu niezgodnym z normą PN-EN 1176, osoba poszkodowana (np. dziecko) lub jej opiekunowie mogą wystąpić z roszczeniem o odszkodowanie. Jeśli w wyniku niewłaściwego wykonania urządzenia lub niepoprawnej instalacji urządzenia doszło do kontuzji, firma odpowiedzialna z montaż lub konserwację może zostać zobowiązana do pokrycia kosztów leczenia, rehabilitacji a także zadośćuczynienia za doznane cierpienia.

Reklamacje i roszczenia cywilne: właściciele placów zabaw, którzy nie przestrzegają norm bezpieczeństwa, mogą być narażeni na roszczenia cywilne ze strony osób poszkodowanych, w tym rodziców dzieci, które doznały obrażeń podczas zabawy na urządzeniach. Może to prowadzić do konieczności wypłaty odszkodowania.

Odpowiedzialność karna

Zaniedbanie obowiązków bezpieczeństwa: nieprzestrzeganie norm dotyczących bezpieczeństwa może skutkować odpowiedzialnością karną, szczególnie jeśli dochodzi do wypadku z powodu niewłaściwego montażu, użytkowania lub konserwacji placów zabaw. Jeżeli w wyniku zaniedbania na placu zabaw dojdzie do poważnego wypadku, sprawcy mogą zostać ukarani grzywną, a w przypadku szczególnie poważnych zaniedbań (np. wypadków śmiertelnych) – kara pozbawienia wolności.

Naruszenie prawa - zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony zdrowia i życia, jeśli urządzenie jest niezgodne z normami, osoba odpowiedzialna za jego instalację lub konserwację może zostać ukarana grzywną, a w przypadku szczególnych poważnych zaniedbań (np. wypadków śmiertelnych) – karą pozbawienia wolności.

Odpowiedzialność administracyjna

Kary administracyjne i grzywny - władze samorządowe lub inne organy odpowiedzialne za nadzór nad placami zabaw mogą nałożyć na właścicieli placów zabaw lub firmy odpowiedzialne za montaż urządzeń kary administracyjne, w tym grzywny. Dotyczy to sytuacji, gdy urządzenia są niezgodne z normami i stanowią zagrożenie dla użytkowników.

Zatrzymanie użytkowania urządzeń: w skrajnych przypadkach władze mogą nakazać zamknięcie placu zabaw do czasu usunięcia usterki i dostosowania urządzeń do normy PN-EN 1176. Takie decyzje powodują poważne straty finansowe oraz utratę reputacji.

Zatrzymanie dotacji lub dofinansowania publicznego

Utrata środków publicznych: w przypadku, gdy publiczny plac zabaw jest finansowany ze środków publicznych (np. dotacje czy fundusze unijne), niestosowanie się do obowiązujących norm może prowadzić do utraty takich środków. Właściciele placów zabaw mogą zostać zobowiązani do zwrotu otrzymanych należności lub wstrzymania dalszych wypłat dotacji, jeśli urządzenia nie spełniają wymogów bezpieczeństwa.

Utrata reputacji i zaufania społecznego

Wzrost ryzyka prawnego i utrata klientów: firmy, które nie przestrzegają norm bezpieczeństwa, mogą stracić zaufanie klientów, zarówno prywatnych inwestorów, jak i instytucji publicznych. Publiczna informacja o wypadku lub zaniedbaniu skutkuje poważną utrata reputacji, co w konsekwencjach negatywnie wpływa na działalność firmy.

Żeby uniknąć wyżej wymienionych konsekwencji do administratorów placów zabaw należy obowiązek kontroli okresowej urządzeń zabawowych i terenu placu zabaw. Wszelkie drobne uszkodzenia i usterki trzeba pilnie naprawiać, zanim przerodzą się w poważne zagrożenia dla bezpieczeństwa użytkowników placów zabaw.

Dlaczego warto postawić na producentów certyfikowanych placów zabaw?

Konsekwencje prawne niestosowania się do norm PN-EN 1176 na placach zabaw są poważne i obejmują zarówno odpowiedzialność cywilną (odszkodowania), jak i karną (grzywny lub karą pozbawienia wolności). Ponadto, właściciele placów zabaw i firmy zajmujące się produkcją oraz montażem urządzeń mogą być narażeni na kary administracyjne, utratę funduszy publicznych oraz problemy z ubezpieczeniem. Z tego względu przestrzeganie norm bezpieczeństwa i regularna kontrola placów zabaw są kluczowe dla zapewnienia bezpiecznych warunków użytkowania i uniknięcia konsekwencji prawnych.

Zamiast więc brać niesprawdzonego producenta, a później martwić się o wymagania dotyczące placów zabaw i bezpieczeństwo dzieci z niego korzystających lepiej nawiązać współpracę z doświadczoną firmą. Jak znaleźć firmę, której produkty spełniają standardy bezpieczeństwa? Po co mi właściwie taki producent? Decydując się na taką firmę masz pewność, że urządzenia zabawowe spełniają normy PN-EN 1176 i posiadają niezbędne certyfikaty. Warto wejść na stronę takiej firmy, poczytać opinie w Internecie, obejrzeć ich urządzenia na już zrealizowanych inwestycjach. Zawsze można zadzwonić i wypytać o kwestie techniczne. Taka firma poleci ci również monterów, doświadczonych w realizacji projektów zgodnych z normami. Dzięki temu stworzysz bezpieczny plac zabaw, gdzie dzieci będą mogły beztrosko się bawić, a jednocześnie zapewnisz sobie czyste sumienie i spokojną głowę, bo będziesz mieć gwarancje, że zrobiłeś wszystko zgodnie z przepisami.

‍